ساز بالابان
ساز بالابان جزو گروه ساز های بادی است که شکلی استوانهای دارد و آن را از چوب میسازند. همچنین بالابان جزو ساز های دو زبانه نیز میباشد و در آن به تعداد 7 عدد سوراخ در جلو و 1 عدد در عقب می توان اشاره کرد. طول کلی ساز 40 سانتی متر است ولی بدون زبانه در حدود 32 سانتی متر میباشد.
این ساز جزو ساز های ترکی آذربایجانی است که در قسمت شمال غرب کشور بسیار معروف است و در اصل متعلق به آن منطقه است. در کردستان ، ساز بالابان نامی متفاوت دارد و در آنجا نرمه نی مشهور است.این ساز به نی لبک نیز خیلی شباهت دارد.
در مناطق آذربایجان در شمال غرب کشور ، در اصطلاح با این ساز دم میگیرند. این کار به هنگام نواختن دیگر ساز های زهی است و به این معنی میباشد که با بالابان صدای بم آهنگ را مطابق آهنگ مینوازند و با این کار هماهنگی جالبی بین سازها ایجاد میشود.
واژه بالابان در زبان ترکی به معنای نوعی ساز بادی که از جنس نی میباشد ، است. این واژه در فرهنگ ترکی_روسی به صورت های بالابن ، بلبن و بالبن نیز آورده شده است. در آذربایجان_روسیه این ساز به معنای سازی بادی و نه چندان بزرگ مانند سرنا است. دایرهالمعارف ترکی ، بلبن یا نای بلبن را با استناد به مطالبی از جامع الالحان و ساز های ترکی که نوشته عبدالقادر مراغی و فارمر هستند ، سازی شبیه به سرنا معرفی میکند.
در کشور ما ساز بالابان یک ساز بومی است و در مناطق آذربایجان به خصوص آذربایجان شرقی و کردستان بسیار مورد استفاده است. همچنین بالابان جزو ساز های مخصوص عاشیق ( عاشخ ) نیز است و در آذربایجان بسیار معروف میباشد.
در بین ارامنه ها این ساز به دودوک معروف است و در مراسمات جشن و شادی و عروسی از آن بسیار استفاده میکنند. ساز بالابان ارامنه یا همان دودوک با ساز بالابان آذربایجان تفاوت دارد و به هنگام نواختن ، تفاوت صدای آنها با یکدیگر به آسانی قابل تشخیص است.
در کشور ما اساتید سیروس فراهانی و عباس زند جزو نوازندگان نامی بالابان شناخته میشوند. در ارمنستان ، ژیوان گاسپاریان و در جمهوری آذربایجان نیز علیخان صمدوف از نوازندگان مشهور هستند.
تحقیق و گردآوری:گروه کارشناسی ایران سکه
خرداد 1401
پرسش کاربران