چاقو و خنجر
چاقو و خنجر
یکی از ساده ترین ابزاری که نقشی پر رنگ در تکامل تمدنبشریت ایفا کرده، چاقو است. امروزه در ساخت تیغه چاقوها فلزاتی مثل برنز، مس، آهن، فولاد، سرامیک و تیتانیوم مورد استفاده قرار می‌گیرد و این در حالی است که اغلب تمدن‌ها دارای چاقو‌های منحصر به فرد خود می‌باشند.
خنجر نیز به عنوان یک سلاح دو لبه و تیز در بسیاری از تمدن‌ها استفاده میشد و نمادی از شجاعت و مردانگی بود. هنوز هم مردان عرب در کشور یمن خنجر را به عنوان زینت و جلال، همراه خود حمل می کنند.
خنجر و چاقو هر دو ابزارهایی سبک و کوچک هستند و می‌توانند به راحتی حمل شوند؛ از این رو به عنوان سلاح‌های در دسترس و گاهی هم سلاح‌های پنهانی شناخته می‌شوند. در جنگ‌های تن به تن این سلاح‌ها به عنوان سلاح پرتابی مورد استفاده قرار می‌گرفتند و حتی در بعضی تمدن‌ها شی آیینی محسوب میشدند.
تاریخچه چاقو
ساخت و ابداع چاقو را نمی توان به زمان مشخصی ارتباط داد اما این وسیله از بدو تمدن بشریت به عنوان یک ابزار و سلاح مورد استفاده قرار گرفت. طبق شواهد موجود اولین استفاده از ابزار چاقو مربوط به دو و نیم میلیون سال پیش است. چاقو در شکل ابتدایی خود، از استخوان یا سنگ‌هایی مثل چخماق و ابسیدین ساخته میشد.
در تپه سیلک کاشان قطعه‌ای صیقل داده شده از سنگ کوارتز پیدا شده است که طول آن 46 سانتی‌متر، عرض آن 10 سانتی‌متر و حداکثر ضخامت آن 5 میلی‌متر است. این ابزار چاقو مانند متعلق به حدود هفت هزار سال پیش است و با لبه تیز و بران خود می‌تواند گوشت، چوب و سایر اشیاء را ببرد.
قدمت اولین چاقویی که به چاقو‌های امروزی شباهت داشت مربوط به 4000 سال پیش تخمین زده شده است. که جنس برنزی داشت. این نوع چاقو در شکار، آشپزی و فرش بافی به کار گرفته میشد.
چاقو‌هایی که به عنوان سلاح سرد شناخته میشدند نیز برای اولین بار در حدود 500 سال پیش ساخته و رایج شدند. در سال 1669 برای کاهش خشونت و احتمال خطر همراه داشتن هرگونه چاقو در فرانسه ممنوع اعلام شد. در هر صورت با تغییر طراحی‌های چاقو در طول زمان، شدت خطر آنها همواره با کاهش و افزایش مواجه شد.
تولید و ساخت چاقوها به شکل امروزی خود، ابتدا در اروپا آغاز شد و سپس به کشور‌های دیگر راه پیدا کرد. در قرن هجدهم میلادی، استفاده از چاقو‌های آشپزی نیز متداول شد و در کنار ابزارهایی همچون قاشق و چنگال، از ضروریات آشپزخانهها به حساب میآمد.
انواع گوناگونی از چاقو در طول تاریخ بشریت توسط افرادمختلف طراحی و ساخته شد. هر کدام از این چاقوها کاربردهای متنوعی را شامل میشدند. چاقوها می‌توانند وسیله‌ای بسیار خطرناک باشند اما نباید غافل شد که این دست سازه بشر همواره یکی از پرکاربردترین و سودمندترین ابزار به شمار میرفته است.
تاریخچه خنجر
خنجرهای مصر باستان به عنوان اولیهترین نمونههای این ابزار، عمدتا از جنس مس یا برنز بودند و خنجرهای سلطنتی نیز از طلا ساخته میشدند. خنجر به عنوان یک سلاح دوم در مبارزات تن به تن با هدف دفاع از خود، مورد استفاده قرار می‌گرقت و در مناطق جنگی و کوهستانی نیز به دلیل دشوار بودن حمل شمشیر‌های سنگین، سلاح اصلی جنگ محسوب میشد.
نمونههایی باستانی از خنجرهای متعلق به فرعونهای مصر
در اوایل قرون وسطا (قرن 14 میلادی) خنجرهای شوالیه‌ها رابه صورت بزرگتر از حد معمول میساختند که به عنوان سلاحی غیرنظامی شناخته میشدند. این خنجرها Baselard نام داشتند و همچون شمشیری کوتاه یا چاقویی بلند بودند. همچنین در طی قرون وسطی طراحی باریک خنجرها امکان نفوذ در زره‌های سنگین و سخت را فراهم کرد. در دوره رنسانس نیز خنجر به عنوان ضمیمهای از لباس روزمره آنها محسوب میشد. در آن زمان خنجر، تنها سلاحی بود که مردم اجازه حمل آن را داشتند.
جالب است بدانید که درسال 1924 میلادی باستان شناسی به نام هوارد کارتر دو خنجر از جنس طلا و آهن را در مقبره "توت عنخ آمون" در کنار یک جسد مومیایی شده پیدا کرد. هواردکارتر این خنجرها را در کنار ران پای فرعون جوان پیدا کرد و معلوم شد که قدمت آن خنجرها مربوط به 14 قرن قبل میلاد است. درباره جنس واقعی یکی از آنها، یعنی خنجر آهنی نظرات متفاوتی شنیده میشود. در تازه‌ترین آزمایش‌های دانشمندان با استفاده از تکنیک فلورسنس اشعه ایکس، به این نتیجه رسیدند که این خنجر از جنس شهاب سنگ است.
صنعت چاقو سازی در ایران
صنعت چاقو سازی از دیرباز در شهر‌های مختلف ایران از جمله زنجان، مشهد، اصفهان و... رونق فراوانی دارد. در این میان چاقو‌های زنجان با دقت و ظرافت زبانزدی طراحی و ساخته میشدند و از نظر مرغوبیت در رأس قرار داشتند.
چاقوی مربوط به دوره قاجاری
سخن پایانی
چاقو و خنجر تفاوت‌های قابل توجهی دارند. تیغه کارد و چاقو دارای یک لبه تیز و خنجر دارای دو لبه تیز است. خنجر در قسمت نوک خود باریک‌تر و تیز‌تر است و در زمره سلاح‌ها قرار می‌گیرد؛ در صورتی که چاقو جنبه کاربردی نیز دارد و در استفادههای روزمره مورد توجه واقع میشود.
با وجود همه تفاوتها جزئی، شنیده شدن نام این دو ابزار با یکدیگر، چندان غریب و دور از انتظار نخواهد بود که شاید دلیل این سنخیت و تشابه، پیدایش و کاربرد آنها برای بشر باشد که در امتداد یکدیگر بودهاند.
تحقیق و گردآوری:گروه کارشناسی ایران سکه
تیر 1401
پرسش کاربران