سنگ تراشی
سنگ تراشی در متن تمدنهای بشری
کنده کاری های سنگی، اولین آثار شناخته شده و به نمایش درآمده ازهنر نمایشی هستند که به سنگ تراشی معروف اند. اولین نمونههای سنگ تراشی در صخره هایی مانند توف (نوعی سنگ متشکل از خاکستر آتشفشان) و یا سنگ آهک کنده شده اند.
هنر سنگ تراشی
حکاکی های صخرهای یا هنر حجاری را میتوان در تمام نقاط جهان ماقبل تاریخ، مانند صحرای افریقا، افریقای جنوبی، اسکاندیناوی، سیبری و استرالیا یافت. این سنگ تراشیها به طور کلی با نام هنر صخرهای نیز معروف هستند. انسانهای نخستین برای ارتباط برقرار کردن با یکدیگر و فهماندن منظور خود، از حکاکی روی سنگ استفاده می کردند؛ ضمن این روش برای ثبت وقایع مهم زندگی انسانهای نخستین و غرنشین نیز استفاده میشد.
احتمالا سنگ تراشی قدیمی ترین هنر تجسمی سه بعدی است که به دست بشر پدید آمد. اولین حکاکیهای سنگی به جا مانده از تمدنهای آغازین بشری، سنگ نگارههایی مانند مجسمه ناهید بودند که در سراسر اروپا وجود داشتند.
مجسمه ناهید (آناهیتا) که مجسمهای قابل حمل بود، یک زن را به تصویر می کشید که نماد پاکی است و طبق افسانهها، هدایت و نگهبانی تمام آبهای جهان را به عهده دارد. ونوس ایمپدیک نیز یکی از اولین مجسمههای این چنینی بود که از سنگهای نرم مانند کلسیت و سنگ آهک و همچنین استخوان، عاج یا خاک رس ساخته میشدند. مجسمه ونوس، نماد الهه عشق و زیبایی بود که تصور میشد عملکردی آیینی یا نمادین یا مذهبی دارد.
رایج ترین نوع سنگ نگاره ها، دارای فرورفتگی های فنجانی شکل هستند که بر روی سطوح سنگی ساخته شدهاند. تصور میشود این نوع آثار از سنگ نگارهها توسط چکش های ساخته شده به دست انسان شکل گرفتهاند. در زمان خلق این آثار، ابزار تراش برای سنگ تراشی با استفاده از شاخ حیوانات ساخته میشده است و همچنین از مواد ساینده برای صیقلی کردن سنگ استفاده میشده است. با گذشت زمان، تدریجا آهن، مته و ارههای مخصوصی برای ابزار سنگ تراشی ساخته شد اما همچنان خالقان سنگ نگارهها بر مهارت سنتی سایش برای برش و برداشتن سنگ تکیه داشتند.
سنگ تراشی
هنر سنگ تراشی از زمانی به وجود آمد که انسان متوجه شد قادر است با ضربه زدن و تراشیدن، جلوههای زیبای هنر را از سنگ بیافریند. در طول هزارههای متمادی، انواع مختلفی از سنگهای آذرین، رسوبی و دگرگونی مورد توجه هنرمندان خوش ذوق سنگ تراشی قرار گرفت و آثار بدیع بسیاری پدید آوردند.
یک نمونه سنگ تراشی در تخت جمشید
هنر سنگ تراشی یک تجربه احساسی است و نیاز به حس شناختی، تعادل، مقیاس و توانایی تفسیر، امکانات و مهارتهای کار با ابزار فنی دارد. یک هنرمند سنگ تراش ماهر، میتواند تصویر و نگاره را پیش از خلق آن، در یک سنگ ببیند.
میکل آنژ ، مجسمه ساز و نقاش برجسته ایتالیایی است که یه جمله جالب ذرباره همر سنگ تراشی میگوید: « هر بلوک سنگی یک مجسمه در دل خود دارد. این وظیفه مجسمه ساز است که آن را کشف کند و از دل سنگ بیرون بکشد. »
سنگ تراشی میتواند یک تلاش انفرادی باشد که بخشی از جذابیت این حرفه هنری است. چیزی که در سنگ تراشی باعث علاقه و انگیزش هنرمندان آن میشود، این است که وقتی چکش را به صدا در میآورید، تمرکزی پیدا میکنید که بسیار خوشحال کننده است و اغلب اوقات میتوانید با نتیجه کارتان، خودتان را شگفت زده کنید.
ابزار کار سنگ تراشی
به طور کلی دو طبقه بندی برای ابزار سنگ تراشی وجود دارد:
1 _ ابزار کوبه ای مانند قلم، چکش و اسکنه
2 _ ابزار ساینده مانند سوهان، مته و سایندههای سنگی انواع سنگ
بهترین نوع سنگ برای سنگ تراشی
بهترین نوع برای شروع سنگ تراشی و داشتن نتایج عالی، سنگ آالباستر است بسیار هم گران قیمت است. دومین انتخاب مطلوب، سنگ آهک است. این سنگ تجاری ترین سنگ در دنیا است و کاربرد آن بسیار گسترده و متنوع است.
سنگ مرمر
انتخاب دیگر برای سنگ تراشان سنگ مرمر است. استفاده از سنگ مرمر، روشی کلاسیک و پر طرفدار برای خلق آثار هنری زیبا میباشد. تقریبا تمام آثار کلاسیک رومی در هنر سنگ تراشی، از این سنگ هستند. خواص ظاهری و ماهیت سنگ مرمر به شما میل لمس را میدهد. از نظر برخی محققان و باستان شناسان، ایران سرزمین سنگ است که دارای منابع عمدهای از انواع سنگ مرمر است.
کنده کاری (سنگ تراشی) سه بعدی روی سنگ مرمر
از انواع سنگهای مرمر میتوان به سنگ گندمی، سنگ سماق، سنگ آهکی و سنگ سیاه اشاره کرد. امروزه مشهد و قم دو قطب اصلی و صاحب سبک ایران در هنر سنگ تراشی با سنگ مرمر هستند.
مجموعه کاخهای زیبا و با شکوه تخت جمشید با بیش از 2500 سال قدمت، بدون تردید از لحاظ کمیت و کیفیت هنری و معماری، و همچنین صنعت سنگ تراشی و حجاری، از مهمترین آثار جلوههای تاریخی ایران و جهان به شمار میآیند که نمایی کامل از آمیزش هنر سنگ تراشی با تمدنهای بزرگ بشری را به نمایش میگذارند.
تحقیق و گردآوری:گروه کارشناسی ایران سکه
تیر 1401
پرسش کاربران