هنر مینیاتور
معرفی هنر مینیاتور
واژه مینیاتور (Miniature)به معنای تصویرگری از تاریخ باستان است. کلمه مینیاتور به معنی خلق اثر هنری کوچک است که در اوج ظرافت قرار دارد. این لغت حدودا از دوره قاجاریان وارد زبان شد در تأیید همه آنچه که از هنر می شناسیم؛ و برای شناسایی نوعی نقاشی که دارای سابقه و قدمتی بسیار طولانی است به کار میرود.
یک نمونه مینیاتور از کتاب گیلبرت د متس
ایرانیان با توجه به خاستگاه این هنر، که به گفته اکثر محققان ایران زمین است و با کمک قوه تخیل خود؛ از نام نگارگری برای معرفی این هنر استفاده میکنند. با توجه به آنچه که از این هنر ظریف میشناسیم، هنرمندان ایرانی نام نگارگری را شایسته این هنر میدانستهاند. ضمن اینکه در منابع معتبر از این هنر با نام تذهیب نیز یاد شده است.
نقاشی مینیاتوری تلفیقی از آب و رنگهای خوش جلوه است که نظر هر بینندهای را به خود جلب میکند. از ویژگیهای بارز این سبک یکنواختی نسبی است.
در نقاشیهای مینیاتوری تصاویر شباهتی با عالم واقعی ندارند و برخواسته از مخیله هنرمندان و راویان هستند. حجم و سایه روشن در آن به کار نمیرود. مناظر نزدیک در قسمت پایین نقاشی و مناظر دور در قسمت بالای آن کشیده میشوند. اکثرا چهرهها سه رخ دیده میشوند و گاهی هم به صورت نیم رخ، اما به ندرت از پشت سر تصویر شدهاند. در اغلب تصاویر آفتاب بهاری میدرخشد و درختان مملؤ از شکوفه و برگ هستند. چهره افراد بیشتر در سنین جوانی ترسیم شده است. و در نهایت؛ از بارزترین مشخصههای نقاشی مینیاتور ، عدم استفاده از رنگهای ترکیبی و پرسپکتیو است.
روشهای مختلف طراحی مینیاتوری عبارتند از:
1 _ طراحی مینیاتوری رنگی: در این دسته از طرحهای مینیاتوری، زمینه طرح ثابت و بدون تغییر خواهد ماند. در قسمتهای اندکی رنگ به کار میرود. همچنین از رنگهای جسمی و روحی همراه با هم استفاده شده است.
2 _طراحی مینیاتوری بدون رنگ: این گونه طرحهای نقاشی مینیاتور همان طور که از نام آنها مشخص است، فقط با قلم مو و رنگ سیاه بر روی زمینههای روشن کار میشود. گاهی هم در طرح از رنگهای قهوه ای، قرمز و آبی استفاده میشود.
3_ طراحی مینیاتوری سفید قلم: طرحهایی مینیاتوری که با قلم مو و رنگ سفید، روی کاغذ یا صفحه تیره رنگ کار میشود. گاهی هم مختصری از رنگ طلایی در این طرحها حضور دارد.
تاریخچه مینیاتور
تاریخچه ی نقاشی مینیاتوری یا نگارگری در ایران به دوره پیش از اسلام برمی گردد. ابداع و تولد این هنر به اعتقاد اکثر محققان در ایران است؛ بعد به چین راه میبرد و توسط مغولها به صورتی تقریبا کاملتر به ایران بازمی گردد، پس از بازگشت دوباره مینیاتور به ایران، تمام تلاشها برای تکمیل و توسعه آن با هنرمندان شکل میگیرد.
اثر مینیاتوری
میتوان گفت زمانی که ایرانیان توانستند در قرن سوم هجری قمری به دربار عباسیان وارد شوند نقاشی ایرانی پس از یک دوره رکود جانی دوباره گرفت. از همین رو دوره اوج نقاشی مینیاتوری در ایران نیز مربوط به دوره عباسیان است. دراین دوره آثار مینیاتوری بسیار زیادی پدید آمد که متاسفانه طی حمالت مغولها به ایران در سده های هفتم و هشتم از بین رفت.
در دوره ایلخانیان که اوضاع کشور به آرامش نسبی دست یافت، گامهای موثری در راه پیشرفت این هنر برداشته شد؛ از جمله تأسیس ربع رشیدی در شهر تبریز (پایتخت آن زمان) که بستری مناسب جهت پیشرفت و شکوفایی استعدادهای هنرمندان این هنر شد.
نقاشی مینیاتور ایرانی جایگاه ویژه ای در دنیای هنر داشته است. این هنر ارزشمند در قرون ابتدایی بعد از ظهور اسلام، در ترکیب با خط عربی تداوم یافت و در بهترین نسخههای تذهیب قرآن کریم به کار گرفته شد.
طرحهای مینیاتوری را مجموعهای از خطوط منحنی کوتاه و بلند، در نهایت ظرافت و زیبایی تشکیل می دهند که گاهی با استفاده از یک یا دورنگ اثر به پایان می رسد. قدیمی ترین این طرح ها به دوره ایلخانان و تیموریان بر میگردد .کمال الدین بهزاد از اساتیذ برجسته هنر مینیاتور است که به شیوه طراحی در این هنر توجه بیشتری کرد. این میزان از توجه و سبک کار او تا زمان صفویان ادامه داشت.
یک نمونه برجسته نقاشی مینیاتوری اثر استاد محمود فرشچیان
این سبک در زمان رضا عباسی _ مهمترین نقاش مکتب اصفهان _ به نام سبک طراحی با قلم به اوج کمال خود رسید و تا اواخر قرن 11هجری به وسیله شاگردان رضا عباسی اشاعه یافت.
از جمله هنرمندان معاصر مشهور و پرآوازه این عرصه هنری، استاد محمود فرشچیان است. ایشان هنرمندی است که به جرات میتوان او را صاحب سبک جدید در نقاشی مینیاتور ایران دانست. آثار ایشان عمدتا با الهام از ادبیات عرفانی و مذهبی ساخته و پرداخته شدهاند. نقاشیهای مینیاتوری استاد فرشچیان که تأثیر درخور توجهی در روند نقاشی سنتی ایرانی، مینیاتور و دیگر هنرهای سنتی داشتهاند، هماکنون در موزههای بزرگ دنیا نگهداری میشوند.
تحقیق و گردآوری:گروه کارشناسی ایران سکه
تیر 1401
پرسش کاربران