گرامافون
گرامافون از آن دسته اشیائی است که با هر بار تماشا کردن آن، با هم جذابیت و جلوه خاص خودش را دارد. ساختار و جلوه شکیل آن به تنهایی نمونهای از جلوههای آثار کلاسیک را به نمایش میگذارد. گرامافونهای رومیزی و ایستاده انواع متداول آنها هستند که محبوبیت زیادی دارند.
امروز کمتر کسی است که این وسیله جالب را نشناسد. شاید معروف بودن گرامافونها برای نسل پیر و جوان امروز، مرهون حضور آن در دکوراسیون بیشتر خانهها باشد. اما چه چیزی باعث این معروف بودن و شهرت شده است؟
هیچ وسیلهای بیهوده در بین ابزار شاخص دکوری و تزئینی عامه پسند قرار نمیگیرد. اعتبار و فلسفه یک عنصر دکوراتیو، نشات گرفته از تاریخچه، اصالت و کاربرد آن است. فلسفه گرامافون نیز ریشه در کاربرد آن دارد. این وسیله در زمانی نه چندان دور، صدایی جادویی تولید میکرد که شاید برای هر کسی گوش نواز و دل نشین بود.
اجزا و کارکرد گرامافون
یکی از دلایل جذابیت گرامافونها در بدو ظهورشان، اجزا و عناصر سازنده آنها بود. این عناصر جالب توجه، هم در ساختار عملکردی و هم در ظاهر آنها قابل مشاهده بودند.
یک گرامافون از سه جزء مهم شیپور، صفحه گردان و سوزن تشکیل شده است. کاری که گرامافون انجام میداد، باعث شد تا در اوایل ورود و استفاده آن در ایران، نام حبس الصوت را به آن بدهند؛ به معنای وسیلهای که صدا را در خود محبوس و حفظ میکند. به مرور زمان این وسیله با نام فارسیاش، آوا نگاشت خوانده و نامیده شد.
مکانیزم ضبط صدا توسط گرامافون، از طریق لغزش سوزن بر روی صفحه گردان یا همان دیسک است. لغزش سوزن بر روی صفحه، الگوهایی از ارتعاشات خاص را بصورت شیارهایی بر روی صفحه ایجاد میکند و به این روش، عمل ضبط اتفاق میافتد.
در هنگام پخش صداهای ضبط شده نیز با لغزش و حرکت سوزن گرامافون بر روی شیارهای از پیش ایجاد شده بر روی دیسک، ارنعاشهای مورد نظر، و در نتیجه صداها و آواهای مختلف ایجاد میشوند.
تاریخچه گرامافون
گرامافون را میتوان اولین وسیله ضبط صدا دانست. این وسیله اولین نمونه ساخت بشر بود که قادر به ضبط و ذخیره صوت بود. این ویژگی و قابلیت باعث شد تا از آن به عنوان یک دستگاه ضبط و پخش موسیقی نیز استفاده شود و شروعی برای عصر طلایی و شهرت گرامافونها در سراسر دنیا باشد.
اغراق تمیز نیست اگر بگوییم که گرامافون صنعت موسیقی را در سراسر دنیا ماژول کرد و باعث گسترش و اوج گیری این صنعت هنری شد.
فونوگراف نام دیگر گرامافونها است که در طول یک قرن و در بین دهههای 1870 تا 1980 میلادی از پرکاربردترین دستگاههای خانگی و اداری بر شمرده میشد.
ساخت اولین نمونه فونوگراف را به توماس ادیسون در سال 1877 میلادی نسبت دادهاند. وسیلهای که توسط ادیسون ساخته شد، قادر بود تا ارتعاشات ناشی از صدا رابر روی یک صفحه ثبت و ضبط کند؛ به طوری که برای تعداد دفعات نامحدود بتوان آن صدا ها را تکرار کرد و گوش کرد.
ساخت گرامافون یک شاهکار و اختراع تاریخی به حساب میآمد. به همین دلیل خیلی زود توانست جای خود را در خانهها، دفاتر کار، ادارات و ... پیدا کند.
ایده جالب و خلاقانه ساخت گرامافون، به معنای واقعی تلفیقی از علم و ذوق هنری محسوب میشد که توانست یکی از نمادهای سرآمد ابزار و وسایل کلاسیک را به دنیا معرفی کند.
نمونه اولیه ساخته شده گرامافون توسط توماس ادیسون
گرامافون پس از گذشت تقریبا یک دهه از ساخت آن و در اواخر دوران حکومت ناصرالدین شاه قاجار وارد ایران شد. بعدها و با گذشت مدت زمانی از ساخت و ابداع اولین نمونههای فونوگراف (گرامافون) این وسیله سیر تکاملی خود را تجربه کرد.
گرامافونها در زمان مظفرالدین شاه بطور انبوه به ایران وارد و برای فروش عمومی عرضه شدند. محبوبیت و رواج این دستگاهها در بین عامه مردم و اشراف زادگان، باعث شد تا ویژگیها و امکانات آنها ارتقا یابد و به عنوان یکی از پیشرفتهترین و کاملترین نمونههای دستگاه ضبط و پخش موسیقی در سالهای معاصر شناخته شوند.
پولیفون، کلمبیا، پدافون و هیس مستر ویس نام معروفترین کمپانیهای گرامافون در ایران بودند. این برندها، نقش به سزایی در تبدیل شدن گرامافون به ابزاری رایج برای مردم داشتند.
گرامافونهایی که امروزه سراغ داریم، تفاوتهای زیادی با نمونههای اولیه آنها دارند و میتوان گفت تنها شباهت آنها، شمایل و ظاهر زیبایشان است که از نمونههای اصلی و کلاسیک وام گرفته شدهاند.
در واقع گرامافونها امروزه بیشتر جنبه دکوراتیو و تزئینی دارند و به لحاظ مکانیزم کارکردی شباهتی به انواع اولیه آنها ندارند. استفاده از الکتریسیته در پخش و تقویت صداها، وجه تمایز نمونههای جدید است؛ چیزی که در انواع قدیمی و نوستالژی آنها وجود نداشت.
تحقیق و گردآوری:گروه کارشناسی ایران سکه
تیر 1401
پرسش کاربران