واریته در سکه
یکی از اصطلاحات رایج در مجموعه داری واریته می باشد. واریته در لغت به معنای تنوع و گوناگونی است.برای فهم این اصطلاح ابتدا باید به روند ضرب و استفاده از سکه بپردازیم. سکه ها در دوره های مختلف با طراحی های مخصوص و سال مشخص ضرب می شوند.این سکه ها بعد از ضرب و تایید مسئولین و طی کردن مراحل بانکی و اداری، برای مصرف روانه بانک ها و بازار می شوند.
گاهی ممکن است در یک سال برای ضرب یک سه مشخص از قالب های متفاوتی استفاده شود.اگر این قالب ها تفاوت های جزئی یا مشخصی با یکدیگر داشته باشند. در این صورت واریته سکه به وجود می آید.برای فهم بیشتر به مثال زیر توجه کنید.
ممکن است در یک سال ثابت (مثلا 1364 ه.ش) و یک مبلغ اسمی ثابت (مثلا 10 ریال) مدل های گوناگونی نظیر یک باریک یا ضخیم ،صفر درشت یا ریز یا مستطیل، پشت باز یا بسته و.. ضرب شده باشد.لازم به ذکر است که این اسم بندی ها فقط در میان مجموعه داران مرسوم است و مردم عادی آن سکه را فقط با نام 10 ریال 1364 می شناسند. این اسم بندی های مختلف را در حالت کلی واریته (واریته سکه 10 ریال 1364) می نامند.
واریته انواع و اقسام گوناگونی دارد،واریته درتاریخ، واریته در مببلغ،واریه در صفر و...برای واریته در تاریخ مقاله ای جدا نوشته شده است که علاقه مندان می توانند به آن رجوع کرده و مطالعه بفرمایند.
در این مقاله قصد داریم به چند مدل دیگر از واریته در سکه ها بپردازیم. بدیهی است که این مقاله تمام واریته ها را شامل نمی شود و نمایانگر بخشی از آن ها است.
1- از واریته های فراوان در سکه های دوره جمهوری پشت باز و بسته می باشد که در سکه های 10 ریال نیکل به وفور دیده می شود.
2- صفر ریز یا صفر درشت از اصطلاحات پراستفاده مجموعه داری می باشند و جزو واریته های فراوان دسته بندی می شوند.یک نوعی هم به نام صفر مستطیل وجود دارد که در سکه های 50 ریال مسی به خاطر ضرب مکرر به وجود آمده اند.
3- یک باریک یا یک ضخیم، به عدد مبلغ روی سکه اطلاق می شود که از نظر عرضی دارای ضخامت کم یا زیاد به اندازه میلی متر می باشند.
4- 1 ریال قدس دارای واریته ای برنزی است.که جزو سکه های کمیاب محسوب می شود که علاوه بر جنس سکه تفاوت های ظاهری با دیگر سکه های 1 ریال قدس نیز دارد.
5- در بعضی از سکه های دوره جمهوری اسلامی به دلیل استفاده از قالب های مختلف مدل های ضرب برجسته و ضرب صاف به وجود آمده است که جزو واریته های فراوان محسوب می شوند.در مدل برجسته،برجستگی نقش های روی سکه نسبتا مشهود است. مشخصا در سکه 20 ریال 1359 از دو قالب متفاوت استفاده شده است که در صورت مقایسه می بینیم که نوشته های صورت سکه صاف و برجسته دیده می شوند.در میان مجموعه داران این سکه ضرب صاف، به سکه 9 تاریخ صاف نیز شناخته می شود.
6- سکه های لا بلند و لا کوتاه جزو واریته های 2 ریال دوره جمهوری اسلامی می باشند. که تفاوتشان در تصویر مشهود است.
7- در سکه های 50 ریال 1366 از دو قالب برای ضرب پشت سکه استفاده شده است.که در صورت مقایسه می توان فهمید که دریاها برجسته نوشته خلیج فارس نسبت به سطح سکه برجسته تر و در دریاها فرورفته توشته خلیج فارس نسبت به سطح سکه فرورفته تر هستد.
8- سکه 10 ریال 1352 محمدرضاپهلوی با دو قالب ضرب شده است.تمایز این سکه ها مبلغ پشت سکه می باشد که به صورت عددی یا حروفی نوشته شده اند.
9- در سکه های 5 ریال مصدقی،نوشته ریال به صورت ثابت در یک قسمت است. ولی در واریته سکه 5 ریال 1331 کلمه ریال چند میلی متر با فاصله تر از مکان اصلی اش ضرب شده است که به اصطلاح جابجایی ریال می گویند.
10- سکه های 1ریال و 2ریال و 5 ریال که دارای نوشته محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران در روی سکه هستند را سکه دو تاج و آن هایی که دارای نوشته محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران هستند را سکه آریامهر می گویند.
11- در سکه های 50 ریال مسی و نیکل یک اصطلاحی به نام رو یا وارو وجود دارد که نوعی واریته محسوب می شود. و در مقاله ای جداگانه کار شده است.برای مطالعه این مقاله اینجا کلیک کنید.
12- سکه های 2 ریال مصدقی محمد رضاشاه (1331-1336) دارای دو قالب ضرب در پشت سکه (از نظر شمایل ظاهری) هستند که آن سکه ای که اندازه شیر کوچک تر است را شیر کوچک می گویند.
13- سکه 20 ریال ضرب برجسته 1358 هجرت، واریته ای به نام پرچم تو خالی و توپر دارد. در این سکه ها در یک مدل آن داخل پرچم های کناری با فلز پر شده و دیگری تقریبا حالت صاف مانند دارند.
14- سکه 5 ریال زیال جزو واریته های 5 ریال 1358 است. در این سکه نقطه حرف «ن» کلمه پنج بر روی ر افتاده و به صورت زیال خوانده می شود.
15- سکه 2 ریال مصدقی 1331 دارای واریته ای به نام 2 بزرگ است و جزو واریته های بسیار کمیاب دسته بندی می شود.اندازه رقم 2 در روی این سکه نسبتا بزرگ می باشد.
16- در پشت بعضی از سکه های 5 ریال 1361،1362،1363 در بالای کلمه جمهوری یک ضمه دیده می شود.که به سکه های ضمه دار مشهور هستند.
17- سکه 1 ریال 1332 دارای واریته به نام نوشته بزرگ می باشد که سورشارژ سکه 1 ریال 1331 می باشد.اگر دقت کنید در این سکه نوشته «محمدرضا شاه پهلوی» بزرگ تر از دیگر حالت آن می باشد.
18- سکه های 10 ریال قدس یکی از بیشترین واریته دار ها در میان سکه های جمهوری اسلامی هستند. اغلب واریته آن ها نیز مربوط به کنگره شان می باشد.این سکه ها در کنگره خود دارای تفاوت های ریز و درشتی هستند که یک نمونه در تصویر آمده است.
محمدرضا اجلالی خسروشاهی
اسفند 1401
پرسش کاربران