ارور در مراحل ضرب سکه
همانطور که می دانیم ضرب سکه در ضرابخانه های دولتی و زیر نظر بانک مرکزی صورت می گیرد. اما ممکن است در ضرابخانه اشتباهاتی به هنگام ضرب سکه اتفاق بیافتد که سکه ضرب شده همانند دیگر سکه ها نشود، به این سکه متفاوت از بقیه ارور می گویند. بسیاری از این سکه های ارور دار در مرحله ی نظارت و کنترل کیفیت کشف شده و برای ضرب مجدد ذوب می گردند ولی برخی از آن ها موفق می شوند از این مرحله عبور کرده و وارد بازار شوند. عامل اصلی در تعیین قیمت بستگی به کمیت سکه دارد. چون سکه ارور به خاطر اشباهاتی در مرحله ضرب به شکلی متفاوت تولید شده است، طبیعتا از تعداد کم و یا حتی انگشت شماری برخوردار خواهد بود. مجموعه داران زیادی هستند که علاقه مند به جمع آوری سکه های ارور می باشند و گاها دیده شده که برخی افراد سودجو اقدام به تغییراتی روی سکه می کنند که به اسم ارور آن را به قیمت گزافی بفروشند. توصیه ما به شما افزایش میزان مطالعه روی علم سکه شناسی و یا کمک گیری از افراد کارشناس در هنگام خرید این سبک سکه ها از افراد ناشناس است.در ادامه می خواهیم به چند مورد از ارور های شاخص در مجموعه داری سکه بپردازیم.
پولک ضرب نشده
تمام سکه ها از ورق های مخصوصی که به شکل پولک در می آیند، تولید و ضرب می شوند،گاها ممکن است یک پولک بنابه دلایلی ضرب نشده و همان مراحل سکه های دیگر را طی کرده و حرارت و آبکاری دیده و بسته بندی شده و وارد بازار گردد. معمولا برای تشخیص این که یک پولک مربوط به کدام سکه است از روش اندازه گیری وزن و قطر پولک استفاده می شود.
پولک شکسته
ممکن است یک پولک به هنگام ضرب تحمل کافی را نداشته و بشکند، در این صورت مقداری از فلز پولک به هنگام ضرب وارد محل شکستگی شده و برجسگی خواهد داشت و یا ممکن است پولک در مراحل بعدی ضرب بشکند که در این صورت سکه از نظر ضرب سالم بوده ولی خط یا خطوطی بر روی آن می افتد.
پولک ناقص
برخی از ورق های که برای تولید پولک استفاده می شوند ممکن است از نظر طولی یا عرضی از حالت استانداردی برخوردار نباشند در این صورت پولک ها که به صورت دایره برش داده می شوند نقص هایی خواهند داشت. یا ممکن است پولک در مرحله برش در دستگاه گیر کرده و با مقداری جابه جایی دوباره برش داده شود که در این صورت نیز نقص پولک خواهیم داشت.
فرسایش قالب
قالب ها به هنگام ضرب سکه با ازدیاد مصرف برجستگی های خود را از دست داده و نقش روی سکه ها را به صورت ساییده و ضعیف منقش می کنند، به این حالت فرسایش قالب می گویند. معمولا بعد از یک مدت مصرف مشخص، قالب ها ی جدیدی را جایگزین می کنند. سکه در تصویر فرسایش قالب در دو قالب پشت و رو را نشان می دهد.
ترک قالب
با استفاده مکرر از یک قالب ترک هایی بر روی آن بوجود می آید که باعث می شود تا به جای آن ترک ها فلز پولک پر شود. با استفاده زیاد این ترک ممکن است به شکستگی قالب ختم شود.
شکستگی قالب
شکستگی قالب انواع مختلفی دارد،در شکستگی قالب به جای جزئیات سکه محل شکستگی با فلز پولک پر می شود، با استفاده زیاد این شکستگی گسترش می یابد و بهتر است هرچه سریعتر قالب عوض شود. در بعضی موارد هم شکستگی از نقطه ای شروع و با استفاده مکرر تشدید یافته و در نقطه ای دیگر از سکه خاتمه می یابد.
قالب اشتباه
در برخی از سکه ها دیده شده است که برای روی سکه از یک قالب و برای پشت سکه از قالبی متفاوت و هم اندازه با پولک سکه استفاده شده است. در نتیجه سکه هایی با دو ارزش یا دو دوره که با یکدیگر در پارادوکس هستند بوجود آمده است.
چند ضرب
در هنگام ضرب سکه ممکن است پولک در دستگاه گیر کرده و با مقداری جابجایی دوباره ضرب شود. به این سکه ها دو ضرب می گویند.قابل ذکر است که سکه های سه یا چهار ضربی نیز دیده شده است که بسیار خاص و نایاب می باشند.
ضرب خارج از مرکز
سکه به هنگام ضرب داخل یک سندان قرار می گیرد و توسط کولار نگه داری می شود تا جابجا نگردد. اما ممکن است به هنگام ضرب، پولک مقداری جابه جا شده و درست در سندان قرار نگیرد و با فاصله از مرکز پولک ضرب شود. در این صورت نقوش سکه را با مقداری جابه جایی و جای خالی هلالی شکل در هر دو طرف مشاهده خواهیم کرد. در موارد نادری ضرب خارج از مرکز فقط در یک روی سکه اتفاق می افتد که آن هم به دلیل عدم تنظیم قالب می باشد.
ضرب دو سکه همزمان
ممکن است به هنگام ضرب، دو پولک به هم چسبیده و همزمان ضرب شوند که در این صورت پولک بالایی نقش روی سکه و پولک پایینی نقش پشت سکه را خواهد گرفت و طرف دیگرشان خالی خواهد ماند.
سکه نگاتیو
یکی از ارور های بی نظیر مجموعه داری سکه، نگاتیو می باشد. به هنگام ضرب، ممکن است پولک ضرب شده به قالب چسبیده و از دستگاه خارج نشود. برای مثال پولک ضرب شده به قالب بالایی بچسبد. با ورود پولک جدید و ضرب آن، پشت پولک همان نقش قالب پایینی و روی آن نیز نقش پشت سکه به قالب چسبیده را به صورت فرورفته خواهد داشت. اگر پولک به قالب پایینی بچسبد عکس این اتفاق خواهد افتاد.
سکه بدون کنگره
در ضرابخانه از قالب سومی به نام «کولار» استفاده می شود. وظیفه کولار نگه داری سکه به هنگام ضرب و ایجاد کنگره خطی یا نوشتاری بر دور سکه می باشد. ممکن است در برخی موارد ورق پولک ها از حالت استانداردی برخوردار نباشند و به اندازه چند میلی متر پولک کوچک تر باشد که در این صورت کنگره بر روی سکه نخواهد افتاد.
و یا ممکن است سکه با دو واریته به نام بدون کنگره و یا با کنگره در ضرابخانه ضرب شود. برای مثال سکه 10 ریال قدس کوچک کنگره دار بسیار کمیاب تر از بدون کنگره می باشد.ولی این مورد را نمی توان ارور نامید بلکه همانطور که ذکر شد یک واریته محسوب می شود
ارور تشتک
ممکن است یک سکه به هنگام ضرب به قالب بالایی یا پایینی چسبیده و چند مرحله ضرب شود. در این صورت یک روی سکه سالم و روی دیگر آن در اثر ضرب های پی در پی پهن و ساییده شود. به این نوع سکه که شبیه تشتک می شود در مجموعه داری سکه از اصطلاح تشتک استفاده می شود.
پولک اشتباه
ممکن است به هنگام برش، ورق های پولک از حالت استانداردی برخوردار نبوده و در آخر پولک هایی با اندازه کوچک تر ایجاد شود. در این صورت به هنگام ضرب سکه فقط قسمتی از سکه بر روی پولک منقش می شود و قسمت دیگر ضرب نخواهد شد چرا که پولک به اندازه کافی بزرگ نیست.
ممکن است در موارد نادری از ورق پولک های اشتباهی برای ضرب سکه استفاده شودکه در این حالت پولک از نظر ظاهری با پولک مورد استفاده و استاندارد برای سکه یکسان خواهد بود ولی ممکن است وزن و جنس و ضخامت آن متفاوت باشد. به این سکه ها اصطلاحا سکه پولکی می گویند.
تحقیق و گردآوری: محمدرضا اجلالی
اسفند 1401
پرسش کاربران